397) In zijn essay over de waarneming in de kunst, Oog en geest, noemt Merleau-Ponty het zien 'een hebben op afstand': een 'bizar' bezit dat door de schilderkunst wordt uitgebreid naar alle aspecten van het Zijn. Het zien, van de werkelijkheid, maar ook van de kunst, is méér dan alleen lichamelijk. Merleau-Ponty stelt dat een schilderij alleen volgens het lichaam analoog is, het zien 'bekleedt' de 'imaginaire textuur van het werkelijke' van 'binnenuit'. Hij komt dan ook tot de conclusie dat er een blik van binnen is: een 'derde' oog, dat mentale beelden ziet.
398) Nog vóór Joe Biden tot winnaar van de verkiezingen in de VS was uitgeroepen, noemde David Pakman (hier) het 'mythische' en 'magische' denken van de aanhangers van Donald Trump een van de belangrijkste problemen waar het land mee te kampen heeft. Hij bedoelt daarmee het denken dat hecht aan 'conspiracies' en hij plaatst dat denken tegenover het 'empirische' denken, een denken dat hecht aan feiten.
Zijn analyse is volgens mij juist, dat is precies het ongemakkelijke eraan: ik heb me in mijn denken juist altijd sterk gemaakt voor het 'magische' denken, de verbeelding, het (zo je wilt) 'religieuze' denken, en ik heb me juist steeds verzet tegen de tijdsgeest, die precies dit denken afwijst en enkel waarde hecht aan meetbare eenheden (het liefst uit te drukken in geld). Ik voel me bij dit soort betogen door de tijdsgeest ingehaald.
Pakmans onderscheid is dan ook te grof. Het 'mythische' denken vind je volgens mij vooral bij religieuze mensen, en het probleem is in dit opzicht het fundamentalisme. Pakman maakt dat onderscheid niet en dat is heel begrijpelijk, omdat hij het niet meer heeft over een cultus, maar een stroming: hij heeft het over meer dan 70 miljoen kiezers, die vanuit dat 'magische' denken op Trump hebben gestemd. Zijn dat allemaal religieuze fundamentalisten? Vast niet, maar er is in dat geval ook iets anders mis, en het is er erg aan verwant.
De domheid regeert, letterlijk. Maar als Pakman stelt dat deze mensen 'in oorlog' zijn, dan heeft hij het volgens mij niet eens zozeer over een oorlog tegen de rede, maar over een oorlog tegen de werkelijkheid. Het is verleidelijk om dat gegeven te psychologiseren, maar ik denk dat de Trump-stemmer de afgelopen vier jaar al meer dan genoeg psychlogisch is geduid, zonder dat dit iets heeft opgeleverd. De denkrichting lijkt me meer dat het Trumpisme een consequentie is van het gegeven dat religie in de maatschappij op een gegeven moment is vervangen door het kapitalisme en dat het kapitalisme failliet is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten