Hoe kan het dat dichters als Maria van Daalen en Willem Jan Otten, dichters die zich intensief bezighouden met het hogere, het transcendente, het goddelijke, hoe kan het dat ze zich veel minder bedienen van de taal van het gebed dan je zou verwachten? Het meditatieve, het bezwerende, het magische - het zit wel in hun poëzie, maar - bij alle waardering voor hun gedichten - ik heb sterk de indruk dat ze daar niet erg ver in gaan. Is de taal van het gebed ze te heilig?
Misschien heeft het er in het geval van Otten ook mee te maken dat hij zijn poëzie toch vooral gebruikt om na te denken over God: terwijl hij zich (in zijn Gerichte gedichten) tot God richt, definieert hij God. In het geval van Van Daalen lijkt me iets anders aan de hand, zij heeft misschien ondervonden waar ik nu tegenaan loop. Het bezwerende, biddende taalgebruik wordt snel gekunsteld, het wordt het nadoen van een gebed - en daarmee vestigt de taal juist de aandacht op de eigen kunstmatigheid. Op haar eigen vergeefsheid.
Maar er is geen weg terug.
Ik heb twee vragen bij deze post.
BeantwoordenVerwijderen1) Kun je aangeven wat dat is, taalgebruik dat je bij een gebed zou verwachten?
2) Omdat een gebed van taal gemaakt is, taal een ritueel karakter heeft, en een gebed bedoeld is om het transcedente immanent te maken, is het dan niet juist logisch om de taal zelf niet heilig te laten zijn? Anders gezegd: in een gebed moet juist ruimte voor het heilige worden gecreëerd, dus als de taal zelf al heilig is, hoeft het heilige zelf niet meer te komen.
Ik heb eens zitten denken of ik gebeden ken met een taalgebruik dat uitgesproken meditatief, bezwerend of magisch is. Kierkegaards gebeden zijn zeer aards. De mystieke poëzie van Silesius en Rumi is dat ook. Evenals, in mijn ogen, het Onze Vader.
Ik bedoel een taal die performatief is. Of 'gebed' dan de juiste aanduiding is, geen idee, maar ik kan geen preciezere term bedenken. Ik zoek naar een taal, niet die het goddelijke oproept, maar die het goddelijke is - gebeden dus die juist niet aards zijn. Het Onze Vader, dat is inhoudelijk misschien aards, maar het meditatieve, muzikale van dat gebed toch niet? Er is niets anders dan taal. Als je dus ruimte voor het heilige wil creëren, dan moet dat met de taal en in de taal.
BeantwoordenVerwijderen